پروپوزال بررسی فقهی شروط ضمن عقد نکاح

اطلاعات مربوط به پایان‏ نامه:

الف- عنوان تحقیق

1- عنوان به زبان فارسی:

بررسی فقهی شروط ضمن عقد نکاح

2-  عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):

تذكر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان پایان‏نامه خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذكر شود.

Examine the legal provisions of the marriage

ب – تعداد واحد پایان‏نامه: 6 واحد

ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور كلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏های مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق به صورت مستند) :

خانواده به عنوان سلول اصلی سازندة اجتماع یكی از عوامل مهم تحصیل آرامش است كه اصلاح جامعه به اصلاح آن بستگی دارد . در تمامی اسناد بالادستی نظام اعم از قانون اساسی و سند چشم انداز و سیاست های اعلام شده توسط مقام معظم رهبری خانواده به عنوان یك اصل بنیادی در نظر گرفته شد ه است؛ به طور خاص در اصل دهم قانون اساسی آمده استاز آنجا كه خانواده واحد بنیادین جامعة اسلامی است،همة قوانین و مقررات و برنامه ریزی های مربوط باید در جهت آسان كر دن تشكیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایة حقوق و اخلاق اسلامی باشد.عقد جمع عقود و در لغت به معانی مختلفی آمده است: گشودن و باز کردن؛ گره بستن، استوار و محکم گردانیدن، جمع بین اطراف چیزی، بستن چیزی به دیگری به گونه ای که جدا شدن یکی از دیگری سخت باشد، مثل گره زدن ریسمان و نخ به نخ و ریسمان دیگر،(راغب اصفهانی،1398)ربط و ضمان و عهد(وزارت اوقاف،1414)، گردنبند(مروج،1379)، به عمل بستن و محکم کردن، گره زدن، قطعی کردن و پیمان بستن آمده است(دایره المعارف تشیع،1384)از جمع بندی مفاهیمی که برای عقد بیان شد به دست می آید که در کلیه معانی این کلمه مفهوم بستن، تحکیم و وصل نهفته است.عقد در اصطلاح فقهی به معانی: دو انشاء متلازم، ابتدایی، مطاوعی (فرمانبرداری) و معقود (استوار و محکم) است که یکی از آن دو با دیگری در طرف اعتبار به تنهایی تمام و مؤثر واقع نمی شود، بلکه برخلاف برخی از عقود دیگر، احتیاج به انشاء ایجاب و قبول از هر دو طرف دارد؛(مشکینی،1379)ایجاب امری از یک طرف و قبول آن از طرف دیگر است.خلاصه آن که ، «عقد» در اصطلاح عبارت است از قراردادی که بین دو یا چند نفر با الفاظ خاصی (ایجاب و قبول) منعقد می شود.«نکاح» در لغت به معانی؛ جمع کردن، زن را شوهر دادن و مرد را زن دادن، زناشویی کردن، زناشویی بستن، زناشویی، عقد ازدواج، جماع و همبستر شدن است(شعرانی،1398).قرآن کریم در این باره می فرماید:«إَلاَّ اَن یَعْفُونَ اَوْ یَعْفُوَ الَّذِى بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکَاحِ»(بقره،237)؛ مگر آن که خود (زنان) گذشت کنند یا کسی که گره زناشویی و امر نکاح به دست اوست (ولی) گذشت کند.»عقد نکاح، از عقود لازم است؛ یعنی هیج یک از طرفین نمی تواند آن را به میل خود و بدون رضایت دیگری فسخ کند، مگر در موارد خاصی که قانون معین کرده است(مصاحب،1381).

نكاح عقد زناشویی بستن، زناشویی كردن، زناشویی امتزاج طبایع است بعضی با بعضی كه موجب پدید آمدن موالید میگردد. (معین، فرهنگ فارسی، 4) جوهری نیز معتقد است لغت نكاح در است. اما به معنای عقدنكاح مجازاً به كار رفته است. (جوهری، « وطی و جماع » اصل به معنای الصحاح، 413 و 403 ) برخی نیز احتمال داده اند این واژه  مشترك میان دو معنای وطی و عقد باشد.(طریحی، مجمع البحرین، 369). راغب در مفردات می نویسد كه اصل نكاح بر عقد وضع شده و سپس به طور استعاره در جماع استعمال شده است و محال است كه در اصل لغت به معنای جماع باشد و سپس در عقد استعمال شود چون همه الفاظی كه برای جماع میباشد به خاطر قبیح بودن ذكر آن كنائی است. پس نكاح به معنای مدلول عقد آنچنانی است كه به واسطه آن زوج بر استمتاعات جنسی زوجه تسلط پیدا میكند و مفهوم عرفی از این گفتار كه فلانی زوج فلانی میباشد آن است كه او مسلط بر استمتاعات جنسی از اوست گرچه نزدیكی واقع نشده باشد.در اصطلاح حقوق نكاح قراردادی است كه به موجب آن زن و مردی، به منظور تشكیل خانواده و شركت در زندگی با هم متحد میشوند نكاح از عقودی است كه جنبه مالی و غیر مالی را داراست. زیرا از طرفی، در اثر عقدنكاح مرد موظف میشود كه نفقه زن و سایر اعضای خانواده را بپردازد و مالی را به عنوان مهریه به زن بدهد، ازسوی دیگر، زن و مرد برای تشییدمبانی خانواده و تربیت فرزندان با هم همكاری میكنند(کاتوزیان،حقوق مدنی،20).یکی از سّنتهای پسندیده ای است که با کاهش دوستی های خیابانی و یا آشنایی های ناصحیح جوانان غیر همجنس با یکدیگر سبب می شود تا امنیت اجتماعی ارتقاء پیدا کرده و همچنین از رفتارهای گناه آلود و مخفیانه و نادرست جوانان در موردارتباط با یکدیگر بکاهد (مهدی زاده، ١٣٩٠ ، ص ١61). یکی از موارد نکاح وجود شروطی برای زوج و زوجه می باشد. شرط از ماده «شَرَطَ یشرُط»، در لغت عبارت از چیزی است كه دیگری به‌واسطة آن ملزم و ملتزم می‌شود. (نراقی، 1417ق، ص 127) به عبارت دیگر، ملزم كردن كسی به چیزی و ملتزم شدن دیگری به آن در قرارداد خرید و فروش و همانند آن، شرط نام دارد. (ابن منظور، 1414ق، ج7، ص 329؛ واسطی زبیدی، 1414ق، ج 10، ص 305).

از نخستین فقیهانی كه شرط را تعریف كرده است، می توان از شهید اول نام برد. ایشان پس از معنای لغوی شرط می نویسد: «شرط از نظر عرف عبارت از چیزی است كه اثرگذاری هر شیءِ اثرگذاری، بستگی به تأثیر آن دارد، نه به وجود آن.» (شهید اول، بی تا، ج 1، ص 64) شیخ انصاری می گوید: «معنای شرط در اطلاقات یكی از دو معنای عرفی است؛ كه معنای اول آن همان معنای حدثی (شرط به‌معنای مشروط) است كه در لغت گذشت، و معنای دوم آن عبارت از چیزی است كه از نبودن آن، عدم دیگری لازم می‌آید؛ بدون اینكه از وجود آن، وجود دیگری لحاظ شود. (شیخ انصاری، 1415ق، ج 6، ص 13)

با تحقیق و تتبع در كتب عالمان، این‌گونه فهمیده می‌شود كه مفهوم شرط در عرف و لغت و اصطلاح فقه و حقوق، همان معنای حدثی شیخ انصاری (ملزم كردن كسی به چیزی و ملتزم شدن دیگری به آن در قرارداد خرید و فروش) است و سایر معانی نیز به آن باز می‌گردد. (یزدی، 1421ق، ج 2، ص 106)؛ ایروانی، 1406ق، ج 2، ص 62؛ اصفهانی، 1418ق، ج 5، ص 109؛ خوئی، ج 7، ص 297؛ سبزواری، 1413، ج 17، ص 216)

حال آنکه گنجاندن شرط یا شروطی در ضمن عقد نکاح، ذاتا نه منع شرعی دارد و نه ایراد قانونی، بلکه می‌توان گفت در برخی موارد مطلوبیت و حتی ضرورت دارد و می‌تواند در تثبیت بنیان خانواده و ترویج ارزش‌های پایدار اجتماعی نقش مهمی ایفا کند. اما نکته اساسی و قابل توجه در این زمینه آن است که وضع شرط در ضمن عقد نکاح، تابع احکام و مقررات خاصی است که موجب می‌شود شروط ضمن عقد نکاح، فراتر از قواعد و اصول حاکم بر نکاح نباشد. در واقع، وضع شرط در ضمن عقد به منظور استحکام هر چه بیشتر آن صورت می‌گیرد، لذا اگر شرطی با این وضع در تنافی باشد، اعتبار لازم را نداشته و نافذ نخواهد بود. فلذا پژوهش حاضر در پی بررسی شروط ضمن عقد نکاح از منظر فقه می باشد.

د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرآیند تحقیقی احتمالاً جدیدی كه در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد):

خانواده نخستین سازمان اجتماعی به شمار میرود و مجموعه این واحدهای اجتماعی است كه جامعه را بوجود می آورند و فضای فكری و اقتصادی جامعه موارد طرز تفكر آن محسوب میگردد. خانواده با ازدواج تشكیل میشود بنابراین، ازدواج مرحله مهمی از زندگی است مرحلهای كه در میان سایر مراحل زندگی از اهمیت ویژهای برخوردار است. آغاز زندگی مشترك، تشكیل خانوادهای جدید، پدر یا مادر شدن اتفاقاتی است كه هم از نظر اجتماعی و هم از نظر روحی و روانی اثرات عمیقی در زندگی هر فرد میگذارد. زمانی كه دختر و پسر جوانی سر سفره عقد مینشینند و برای آغاز زندگی مشترك پیمان میبندند بر این باورند كه تا پایان عمر در كنار یكدیگر زندگی خواهند كرد، در صورتیكه عواملی كه بر ازدواج موثر میباشند رعایت نگردد، پایه خانواده سست گشته و گسیختگی چنین كانونی بسیار محتمل است و پدیدهای بنام طلاق را در خانوادهها بروز میدهد كه مطلوب هیچ یك از زوجین نخواهد بود.